Cilt/Volume : 24
124. Sayı
|
|
MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE AÇIK OCAKLARDA KALİTE YÖNETİMİ; ETİ BOR A.Ş. EMET UYGULAMASI
(QUALITY MANAGEMENT IN OPEN PIT MINES IN MINING INDUSTRY; ETİ BOR A.Ş. EMET CASE)
Kaan ERARSLAN*, Mustafa GÖZEN**, Hamdi AKÇAKOCA*, Sunay BEYHAN*
*Dumlupınar Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü, 43100, Kütahya
**ETİ Holding A.Ş., Planlama Dairesi Başkanlığı, Ankara
ÖZET
1980'li yıllarda, önce askeri alanda hayata geçirilen kalite güvence ve yönetim sistemi kavramı, daha sonra her türlü organizasyonda ve yönetim sisteminde uygulanabilecek bir felsefe haline gelmiştir. Sistem kalitesini artırmaya ve geliştirmeye yönelik faaliyetler kalite yönetimi başlığı altında toplanırken, kaliteyi onaylamak ve belgelemek maksadıyla, Uluslararası Standart Organizasyonu (ISO) gibi kuruluşlar kalitenin temel kriterlerini belirlemiştir. Bu çalışmada, Türk madenciliğinde kalite yönetimini gerçekleştirmiş ve bunu ISO 9002 Kalite Güvencesi Sistemi belgesiyle onaylatmış olan ETI Bor A.Ş. Emet açık ocak işletmesi incelenmiştir. Kalite konusunun her yönüyle irdelendiği ve genel bilgilerin derlendiği çalışmada, kalite belgesi konusu ile ilgili kriterler de yer almaktadır. ETI Bor A.Ş. Emet işletmesinin kalite felsefesi, hedefleri, kalite sistemini oluşturmak için yapılan çalışmalar, yeniden yapılanma, kalite kontrol mekanizmaları, belgelenme süreci ve işletmeye kazandırdıkları incelenmiştir.
ABSTRACT
Concept of quality assurance and management system which has initially been realised in military field, then, has become a phylosophy that can be applied in any kind of organisation and management system. As the activities, aiming at improvement and progress of system quality, take place in topic of quality management, in order to approve and document quality, foundations like International Standards Organization (ISO) have determined basic criteria of quality. In this study, ETI Bor A.Ş. Emet open pit mine which has realised quality management in Turkish mining and of which quality has been approved by ISO 9002 Quality Assurance System certificate, has been investigated. The study in which quality topic in all aspects and general information about quality have been reviewed, criteria related with quality certificate subject have also been presented. Quality phylosopy and goals of ETI Bor A.Ş. Emet mine, works performed for establisment of quality system, renewal and upgrade of previous system, quality control mechanisms, certificate procedures and benefits gained by the cerficate have been studied.
1. GİRİŞ
Günümüzdeki teknik ve ekonomik gelişmelerin üretimden tüketime kadar her aşamada meydana getirdiği değişmeler, ürün kalitesinin önemini artırarak, çok sayıda kalite sorununu da beraberinde getirmiş ve "kalite" kavramı birçok ürün tasarımcısını, mühendisi, girişimciyi, üreticiyi ve tüketiciyi ilgilendiren başlıca konu haline gelmiştir. Dünya üzerindeki tüm ülkelerin temel amacı, gelişmelerini sürdürebilmek ve kalkınma hızlarını artırabilmektir. Bu amacın gerçekleşmesi ülkelerin karşılıklı ticari ilişkilerinde elde edebilecekleri pazarın genişliği ve rekabet gücünün üstünlüğü ile çok ilişkilidir. Artık ülkeler fiyat ve görüntüye değil, daha çok o ürünün kullanışlılığı ve kalitesine önem vermektedirler. Aynı ürünü üreten ve yaklaşık fiyat veren ülkelerin en önemli rekabet kaynağı ürünün kalitesi olmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ve sosyal yaşam buna bağlı olarak oluşturulmuş sosyal gruplar insan sağlığı, çevre kirliliği gibi konuların önem kazanmasına neden olmuştur. Her üretilen ürün ya da hizmetin her şeyden önce insan sağlığını tehdit etmemesi, kullanımının kolay olması kısaca kaliteli olması aranan en önemli husus olmuştur.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerin en önemli problemlerinden biri de dış pazarlarda kendisini kabul ettirebilmesidir. Bu ancak belirli bir kalitenin sağlanması ve bu kalitenin devamlı geliştirilmesi ile mümkündür. Bu nedenledir ki, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kalite kontrol sorununa büyük önem verilmektedir. Ürünlerin kaliteli olabilmesi, bazı özel şartlara ve standartlara uyması ve belirli tolerans sınırları içinde kalması ile mümkündür. Burada önem kazanan husus, bir ülkede üretilip ihraç edilen bir malın diğer ülkedeki parçası ile uyum sağlaması ve kullanımında sorun yaratmamasıdır.
Doğal kaynaklar bakımından ülkemiz diğer dünya ülkelerine göre önemli bir konumda bulunmaktadır. Bu kaynakların büyük çoğunluğu da açık işletme yöntemiyle işletilmektedir. Bu doğal kaynakları kullanıp dünya pazarında söz sahibi olabilmenin yolu kaliteden geçer. Bunun içinde geliştirilen kalite politikaları kararlılıkla uygulanmalıdır. Maden işletmelerinde TS-EN-ISO 9000 Kalite Güvence Sistem standartları temel disiplin alınarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada kalite hakkında genel bilgi ve tanımları, kalitenin standartlaştırılması, dünyadaki gelişimi ve Kalite Güvence Sisteminin kurulması ve bu çalışmanın gerçek amacı olan Eti Bor A.Ş. Emet Bor İşletmesinin Kalite Güvence Sistemi almasının Türkiye'deki madencilik açısından önemi, söz konusu Bor İşletmesinde ne gibi zorluklarla karşılaşılıp aşıldığı, İşletmeye ne kazandırdığı ve bu sisteme bağlı kalabilmek için neler yapıldığı anlatılmıştır.
2. "KALİTE" KAVRAMI
Kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen ve olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. Bir ülkenin kalkınmışlık düzeyinin en inandırıcı kanıtı, kuşkusuz ürettiği mal ve hizmetin kalitesidir.
Kalite; bir önlemdir. Sorunlar ortaya çıkmadan önce çözümlerini oluşturur. Ürün ve hizmetlerin yapısına tasarım yoluyla üstünlük ve kusursuzluk arayışını katar. Kalite müşterinin tatminidir. Ürün ve hizmetlerin ne kadar iyi olduğu konusunda son kararın verdiği memnunluktur. Kalite verimliliktir. Işlerini yapabilmek için gerekli eğitimden geçen, ihtiyaç duyduğu araç-gereç ve talimatlarla desteklenen personelden elde edilir. Kalite; esnekliktir. Talepleri karşılamak için değişmeyi göze almak ve bu konuda istekli olmaktır.
Kalite; etkili olmaktır. İşleri çabuk ve doğru olarak yapmaktır. Kalite; optimizasyondur. Bir programa uymak, işleri zamanında yapmaktır. Bir süreçtir. süregelen gelişmeyi kapsar. Bir yatırımdır. Uzun dönemli bir işi ilk defada doğru olarak yapmak, hatayı sonradan düzeltmekten daha ucuzdur. Kusursuzluk anlayışına bir örnektir (Pakdemir, 1989).
Kalite yönetimi ve güvencesi bir devrim değil gelişim sürecidir. Bilimsel yönetimden bugüne kadar adım adım geliştirilmiştir.
Toplam Kalite Yönetimi (TKY) kavramı ise müşterilerin şu anda ve gelecekteki beklenti ve ihtiyaçlarını tespit ederek bunları karşılama ve aşmayı mutlak müşteri memnuniyetini hedef alan bir yönetim felsefesi ve iş yapma biçimidir. Bu kavramın T'si, toplamı, tüm çalışanların katılımını, yapılan işlerin tüm yönlerini, müşterilerin tümünü ve üretilen ürün ve hizmetlerin tümünü kapsar. K'sı kaliteyi ve Y'si ise yönetimin her konuda çalışanlara örnek model oluşturması ve şirket çapında katılımcı yönetimin sağlanmasıdır. Katılımcı yönetim, her seviyedeki çalışanların önerilerini rahatça sunma imkanlarının olması ve şirket içinde verilecek kararlara katılmasıdır.
Günümüzde müşterilerin bilinçlenmesi sonucu isteklerinde sürekli artış olmaktadır. Artık satıcı pazarı değil alıcı pazarı geçerlidir. Rakip firma sayılarındaki artış müşterilerin alternatiflerinin çoğalmasına, tercihlerinin kolaylıkla değişmesine ve yoğun rekabet sonucu fiyatlarda sürekli düşüşe neden olmaktadır. Diğer sektörlerden daha sorunlu olması nedeniyle özellikle madencilik sektörü açısından şirketler genelinde kapsamlı bir toplam kalite yönetimi uygulaması özellikle müşteri, rekabet ve maliyet gerekçelerinden dolayı zorunludur.
2.1. ISO 9000 ile İlgili Temel Bilgiler
ISO, International Standardization Organization - Milletlerarası Standardizasyon Teşkilatı, madde, mamül, mahsul, usul, hizmet ve deneylerle ilgili standartlar hazırlayıp yayınlar. Bugüne kadar yaklaşık 16000 civarında standart yayımlanmıştır. Standardizasyon, belirli faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve kuralların uygulama işlemidir. Standart, standardizasyon çalışması sonucu ortaya çıkan belge, doküman veya eserdir.
ISO 9000 standardı 1987 yılında ISO tarafından uluslararası standart olarak onaylanıp yayınlanan ve halen Avrupa Topluluğu ülkelerinde de uygulanmakta olan bir Kalite Güvence ve Yönetim Sistemleri Standartları ISO-9000 adıyla yayınlanmıştır (TSE-1997). Bilindiği gibi sistem, bir hedefe yönelik olarak parçaların bir araya getirilmesidir. Bir kuruluş ele alınırsa pazarlama, planlama, tasarım, satın alma, üretim, satış ve satış sonrası hizmetlerin her birinde ve bir bütün olarak kalitenin güvence altına alınmasıdır. Dolaysıyla kalite herkesin işi haline gelmektedir. Türk Standartları Enstitüsü (TSE) 1987 yılında bu standartları bire bir çevirerek ve başına TS getirerek TS-ISO 9000 olarak yayınlanmış, 1994 yılında ise belgelendirme model standartları, revizyona tabi tutulmuştur (TSE, 1994).
ISO-9000 serisi içinde ISO-9001, ISO-9002 ve ISO-9003 belgelendirmeye esas standartlardır. ISO-9001; tasarım, geliştirme, üretim, tesis ve hizmette kalite modeli olup, belgelendirmeye esas standartlar içinde en kapsamlı olanıdır. ISO-9002;üretim, tesis ve hizmette kalite modelidir. ISO-9001'den farkı, tasarım yapmayan firmalara yönelik olmasıdır. ISO-9003; son muayene ve testte kalite modelidir. Süreçlerin çok basit olduğu ve ürün kalitesinin nihai ürün üzerinde yapılan muayene ve testlerle belirlendiği işletmeler için uygulanabilir. Bu standartların uygulanması işletmenin büyüklüğüne değil, fonksiyonuna bağlı olup, standartların birbirlerine karşı herhangi bir üstünlükleri yoktur. ISO-9000 serisi standartların tümünde, kalite yönetim sistemi prensipleri, müşteri gerekliliklerinin karşılanması, dış faktörler ve iç faktörler üzerinde kontrol sağlanması, uygunluğun gösterilmesi, ürün/hizmet kalitesinin korunması ve eğitim unsurları ve gereklilikleri vardır (Sanders, 1994). ISO-9000, işletmenin koşullarına uygun bir kalite güvence sistemi geliştirilmesinde ve/veya bir başka organizasyonun kalite güvence sisteminin değerlendirilmesinde esas olarak kullanılabilecek bir modeldir. Model, uygulandığı işletmede işlem maliyetlerinin azaltılmasını, yönetim kontrolünun ve organizasyonunun toplam etkinliğinin iyileştirilmesini, daha iyi ürün tasarımı yapılmasını, hurda/yeniden işleme ve müşteri şikayetlerinde azalmayı, verimlilikte iyileşmeyi, çalışanlarda iş tatminini sağlar. (Efil, 1998)
3. TOPLAM KALİTE YÖNETİMİNİN MADENCİLİKTE KULLANIMI
Türkiye'de 1987 yılından sonra yaygın olarak kullanılmaya başlayan kalite güvence sistemi, 1993 yılından itibaren madencilik alanında da kullanılmaya başlanmıştır. Kalite güvence sisteminin gereksinimlerini yerine getirerek çalışmaya başlayan maden işletmelerinin sayısı giderek artmaktadır. Bunlardan birisi olan Eti Bor A.Ş. Emet Bor İşletme Müdürlüğü Kalite Güvence Sistemi belgesini ne gibi değişiklikler yaparak almaya hak kazandığı ve bu sistemin işletmede ne gibi faydalar hissettirdiği ve bu faydaları yakalamak için ne gibi zorluklarla karşılaşılıp aşıldığı açıklanmıştır.
Ülkemiz madencilik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin kapsamlı bir TKY ihtiyacı 3 ana unsur nedeniyle zorunlu hale gelmiştir. Müşteri, rekabet ve maliyet. Müşteriler artık yalnız standartlara uyan ürünler yerine hizmetleri iyi, topluma, çevreye saygılı, müşteri için en iyisini yapmaya kararlı olduğunu gösterebilen şirketlerden alışveriş yapmak istemektedirler. Ayrıca şirketler, mevcut yok edici rekabet ortamında varlıklarını sürdürerek kar edebilmek ve başarılı olabilmek için rakiplerinden daha mükemmel olmayı ve hep birinciliği hedeflemelidirler. Garanti giderleri, tekrar yapma ve hataları ayıklamak için kullanılan test faaliyetleri kötü kalite maliyetinin sadece küçük bir bölümüdür. Ayrıca memnun olmayan müşteriler, kaybedilen satışlar, uzun çevrim süreleri, vb. sebepler ise kötü kalite maliyetinin geriye kalan görünmeyen ve hesaplanması da zor olan büyük bölümünü oluştururlar. Madencilik faaliyetlerinde ise sıralanan tüm bu zorlayıcı faktörler ve olumsuzluklar diğer sektörlere göre daha da etkinlik kazanmaktadır.
Değişkenlik ve hataları azaltarak (veya sıfır hatayı hedefleyerek) maliyet düşürülmelidir. TKY uygulaması ile diğer aktivitelere harcanan diğer giderler düşürülerek ürün geliştirme veya yeni yatırımlar için ekstra kaynaklar yaratır. Yukarda sayılan bu üç unsurun zorlayıcı etkisi ile şirketler, rakip firmalardan daha üstün ve yenilikçi ürün ve hizmetleri müşterilerin gereksinimlerine en uygun ve en çabuk şekilde, en uygun fiyatlarla ve en ucuz maliyetlerle sunmak zorundadırlar.
3.1 Emet Bor İşletmesi Uygulaması
Eti Bor A.Ş. Emet Bor İşletmesi Müdürlüğü 1958 yılında kurulmuş, 1998 yılında Eti Holding A.Ş.’ ye bağlı olarak bugünkü statüsüne kavuşmuştur. İşletme merkezi Kütahya ili Emet ilçesinde iki ayrı bölgede, Hisarcık açık işletmesi ve konsantratör tesisi ile Espey bölgesi açık işletmesi ve konsantratöründe faaliyetlerini sürdürmektedir. Merkez atölyeler ve diğer yardımcı tesisler Hisarcık ilçesi yakınlarındadır.
Üretilmekte olan kolemanit bir bor mineralidir. Bilinen bor mineralinden ticari açıdan en önemlileri; boraks (tinkal), kolemanit (kalsiyum borat) ve üleksit (sodyum-kalsiyum borat)'dir. Bor, endüstride element olarak hiç kullanılmaz. Borlu malzemeler bor cevherinden veya rafinasyon bileşiklerinden üretilmektedir. Dünyanın bilinen bor kaynaklarının Büyük çoğunluğunu Tinkal cevheri oluşturmakta bunu kolemanit ve üleksit izlemektedir. Bu minerallerin dünyada bilinen en büyük rezervleri Türkiye'nin batısındadır. Dünya bor mineralleri rezervinin %70'nin Türkiye'de bulunduğu tahmin edilmektedir.
Birçok endüstri dalında yaygın olarak kullanılan boratların önemi gittikçe artmaktadır. Bir bor ürünü bazı durumlarda başka bir bor ürününün yerini tutabilmekle beraber bugün için bor bileşiklerinin görevine aynı kalite ve ucuzlukta görebilecek diğer bir ikame madde yoktur. Bu da bor ürünlerinin kullanımını artıran en önemli hususlardan biridir. Bor ve bileşikleri, endüstrinin birçok dalında temel üretim maddesi olarak yaygın kullanım alanına sahiptir. Türkiye açısından, bor yatakları bu yaygın kullanımı ve çok yüksek rezerv oranları dolaysıyla ayrı bir öneme sahiptir. Bor yatakları ülkemizin en önemli, stratejik maden yatakları konumundadır.
İşletme açık ocaklarında yapılan üretim esnasında; cevherin üzerindeki örtü tabakası dekapaj yöntemiyle kaldırılmakta ve klasik delme patlatma tekniğiyle gevşetilen örtü tabakası 4.5 m3 kapasiteli elektrikli ekskavatörler yardımıyla 15 m3 kapasiteli ağır iş kamyonlarına yüklenerek tumba sahasına taşınmaktadır. Üzeri açılan cevherde aynı delme-patlatma çalışmaları yapılarak gevşetilmekte ve ortalama %28 B2O3 tenörlü cevher aynı ekskavatör kamyon düzeneği ile konsantratör tesislerine taşınmakta ve burada su ile yıkanarak zenginleştirme işlemine tabi tutulmaktadır. Her iki bölgeden elde edilen kolemanit konsantreleri toplamı yıllık yaklaşık 400 bin tondur.
Satılık konsantre ürünler ayrı ayrı stoklanmaktadır. Yapılan satış anlaşmalarına göre bu stoklardan yurtiçi ve yurt dışı piyasaları için ürün teslimatı yapılmaktadır. Satış teslimatları için kullanılan ulaşım yollarından ilki Hisarcık'a yaklaşık 50 km. uzaklıktaki Emirler tren istasyonuna karayolu ile kamyon nakliyatı yapılmaktadır. Bu istasyondan Bandırma stok sahasına kadar yaklaşık 290 km.'lik mesafede ise demiryolu ile nakliyat yapılır. Burada bulunan Eti Bor A.Ş.’ ne ait stok sahalarında stoklanan cevher deniz yoluyla yurtdışı piyasalarına ulaştırılmaktadır. Diğer büyük kısmı ise Bandırma Borik Asit Fabrikasında işlenmektedir. Çoğunluğu yurtdışı olmak üzere yıllık satışları 200 bin tonun üzerindedir.
Emet Bor İşletmesi 40 yıldan beri bölgenin gelişiminde de önemli katkılar sağlamıştır. Ayrıca Emet asfaltı çıkışında, Hisarcık kökenli kolemanitleri işlemek üzere 100 bin ton/yıl kapasiteli bir borik asit fabrikası yapımına başlanmıştır. Tamamlandığında bölgenin sosyal ve ekonomik kalkınmasına katkı sağlayacaktır.
3.2. İşletmenin Kalite Politikası
Ülkemiz ekonomisi ve madenciliğimiz açısından bu kadar büyük öneme sahip bor minerallerinin işletilmesi ve pazarlanmasında alıcıların ihtiyaç ve beklentilerini karşılamak, maliyetleri düşürmek, randımanları yükseltmek, pazardaki güvenirliği korumak, faaliyetlerin yürütülmesinde çevrenin korunmasına dikkat etmek ve işçi sağlığı ve iş güvenliği politikalarına uygun olarak çalışmak işletmenin temel politikası olarak belirlenmiştir. İşletmede üretilen kolemanit cevherinin satışı esas kalite düzeyi, üretim, stok ve satış sırasında kaliteye önem verilerek sağlanmaktadır. Ayrıca, işletmenin yıllık kalite hedeflerinin belirlenmesinde KGS (Kalite Güvence Sistemi) Başmühendisliği iş programlarından yararlanmakta ve altıncı ay ve yıl sonunda kalite hedeflerinin değerlendirilmesi raporları hazırlamaktadır.
4. KALİTE GÜVENCE SİSTEMİ BELGELENDİRMESİ
Kalite güvence sisteminin belgelendirilebilmesi için gerekli belgeler;
- TSE Kalite Güvence Sistem Belgelendirme Müracaat Formu,
- TSE Kalite Güvence Sistem Belgelendirme Firma Bilgi Formu,
- TSE Kalite Güvence Sistem Belgelendirme Müracaat Kontrol Formu,
- Firmanın Kalite Sistem Dokümanlarının (Kalite Güvence El Kitabı veya Kalite El Kitabı, Yöntem Talimatları vb.) bir kopyası ve istenildiğinde Kalite Standartları, talimatlar gibi diğer kalite dokümantasyonu,
- Firmanın çalıştığı banka hesap numaraları,
- TSE Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirme Ücret talimatında belirlenen ücretlerin yatırıldığını gösteren belge.
4.1. Müracaat ile İlgili Esaslar
Müracaatın işleme konulabilmesi için müracaat formunun gerçek durumu ifade edecek şekilde eksiksiz olarak doldurulması ve ibraz edilmesi gerekmektedir. Başvuru belgelerini, TSE Kalite Müdürlüğü ön değerlendirmeden geçirir. Söz konusu firma ile ilgili "TSE Tetkik Görevlileri" belirlenir, firmanın kalite sistem dokümantasyonu incelenir. Firma ile görüşülerek belirlenen bir tarihte, Kalite Güvence Sistemi yerinde incelenir. Firmanın, belge almak istediği konu ile ilgili standart (TS-ISO-9001, 9002, 9003) şartlarını karşılaması durumunda, TSE, söz konusu firma adına belge düzenlenmesine karar verir. Farklı fabrikalar için ayrı formları doldurulmuş ve müracaat ücretleri ödenmiştir. Bunun için öncelikle müessesede kalite güvence sistemi başmühendisliği ve ekibi oluşturularak çalışmalara başlanmıştır. Bu çalışmalar Eti Bor A.Ş. kapsamındaki diğer dört işletmeyle aynı tarihlerde, TSE-EN-ISO 9002 uluslararası kalite sistem belgeleri alabilmeleri için 1993 yılında çalışmaya başlamaları istenmiştir. Bunun için aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır.
- KEK (Kalite El Kitabı) hazırlanması, Prosedür El Kitabı ve Talimatlar El Kitabı hazırlanması,
- Bölgedeki topografik haritalar üzerinde stok sahaları planlanması,
- Hisarcık ve Espey bölgelerine ait cevher tanım tablosunun hazırlanması için bölgedeki cevher kesitleri incelenerek, bunların özellikleri saptanması,
- B2O3 değerlerinin belirlenmesi ve cevher tanım tablolarının doldurulması için bölgedeki tüvenan cevher tabakalarından ve konsantratöre malzemelerden de numuneler alınarak laboratuvar analizleri yapılmıştır.
İlgili servislerin bu tabakalarla ilgili onayları da alındıktan sonra kendilerine bundan böyle yapacakları çalışmalarda da bu sınır değeri dikkate alacakları servisler bildirildi. Genel görüşme açılarak değişik görüşler alınmış ve aşağıdaki çalışmaların yapılması uygun görülmüştür.
- TS-EN-ISO 9002 Kalite Güvencesi Sistem Belgesi alma çalışmaları çerçevesinde hazırlanan dokümanlardan her servisi ilgilendiren kısımlar o servisin uygulamalarına esas oluşturmak üzere verilmiştir.
- İşyerleri kapsamında çalışan tüm personelin ünvanlarına göre yetki ve sorumlulukları hazırlanarak bu yönde eğitimlerinde kullanılmıştır.
- "Etibank Emet Kolemanit İşletmesi Müessese Müdürlüğü Görev ve Çalışma Esasları" yönetmeliği yeni kurulan Kalite Güvence Sistem (KGS) Başmühendisliğine ait görev ve çalışma esaslarına eklenerek yeniden düzenlenmiş ve servislere dağıtılmıştır.
- Laboratuvarlarda tesbit edilen teçhizat eksiklikleri giderilmiştir.
- Müesseseye ait kantarların kalibrasyonları yaptırılmıştır. Stok yerlerine ait levhalar hazırlanmıştır.
- Uygulamalı işbaşı eğitimlerine başlanmıştır. Bu amaçla iş makinası ve teçhizat kullanma talimatları hazırlanarak servisler bu doğrultuda kalite politikaları, çalışanların görev yetki ve sorumluluklarını belirten dokümanlardan da yararlanarak eğitilmeye başlanmıştır. Tüm bu eğitimlerin sürdürülmesi esnasında kalite güvencesi ekibine iç kalite tetkiki ile ilgili eğitimler yaptırılmıştır. Ayrıca iç kalite tetkik programı hazırlanarak servisler bu yönde de eğitilmeye başlanmıştır. İç kalite tetkikleri KGS Başmühendisliği başkanlığında iki kişilik ekiplerce yapılarak hazırlanan sorular servis yetkililerine sorularak cevaplar standart esaslarına uygun olarak değerlendirilip raporlar hazırlanmıştır. Bu raporlar doğrultusunda tesbit edilen eksiklikler, servislere süre verilerek o süre sonunda takip tetkiklerine gidilmiştir.
Eti Bor A.Ş. Emet Bor İşletmesi ilk olarak 19.06.1995 yılında üç yıl süre için TS-EN-ISO 9002 Kalite Güvencesi sistem belgesi almış 22.07.1998 yılında bu belge yenilenmiştir. İşletme çalışmaları bu belge çerçevesinde yürütülmektedir.
İşletme kalite sistemi Şekil 1. de görülen dokümanlardan meydana gelir.
01 Kalite El Kitabı (EE KS 01)
02 Prosedürler El Kitabı (EE KS 02)
03 Talimatlar El Kitabı (EE KS 03)
04 Destek Dökümanlar (EE KS 04)
05 Görev Yetki ve Sorumluluklar El Kitabı (EE KS 05)Şekil-1: Kalite güvence sistem dokümanları şema ve kodları.
Kalite el kitabı tek başına bir işletmenin kalite sistemini temsil etmek için yeterlidir. İşletmenin yeri ve tanımı, çalışanları, bor hakkında genel bilgileri, kalite politikasını, organizasyon yapısını ve prosedür özetlerini kapsamaktadır. Prosedür el kitabında işletmenin kaliteyi etkileyebilecek tüm faaliyetlerinde yapılan işler aşamalar halinde anlatılmaktadır. Yapılan uygulamalarla bunların amacı, uygulama alanları, ilgileri, kullanılan kısaltmalar ve referans dokümanları yer almaktadır. Ayrıca, uluslararası standart birliğince belirlenen ve TSE tarafından düzenlenen TS-EN-ISO 9002 kalite standartlarının tüm maddelerini içermektedir.
Talimatlar el kitabı ise işletmenin servislerinde kullanılan bütün makina ve ekipmanın kullanılmasında dikkat edilecek konular kısa, basit ve anlaşılır ifadelerle anlatılmaktadır. Bu talimatların işletmenin servislerine bu birimlerle ilgili kısımları dağıtılarak ilgili yerlere asılıp okunması ve uygulanması sağlanmıştır. Destek dokümanlar ise işletmenin kalite el kitabı ve prosedürleri destekleyici olarak projeleri, haritaları, jeolojik kesitleri, şemaları, formları, şartnameleri, yönetmelikleri vb. kapsamaktadır. Görev, yetki ve sorumluluklar el kitabı ise işletmenin bütün servislerinin iş tanımları ile işçi, memur ve sözleşmeli bütün personelin görev, yetki ve sorumluluklarını kapsamaktadır.
4.2. Kalite Güvence Sistemi Kapsamı
Sistem işletmenin Hisarcık ve Espey açık işletme başmühendislikleri, Hisarcık konsantratör başmühendisliği, makina ikmal başmühendisliği, laboratuar ve araştırma başmühendisliği, eğitim emniyet ve çevre başmühendisliği,nakliye stok başmühendisliği ve ticaret müdürlüğünde EE PRO 20 00 doküman kontrolü prosedürü çerçevesinde Kalite Güvence Sistem Başmühendisliği koordinasyonu ve denetimiyle yürütülmektedir.
4.3. Genel Denetim
Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarının denetimi amacıyla;
1. İşletmenin tüm çalışmaları bu kapsamda devam ederken her altı ayda bir, kalite hedefi olarak tesbit edilen ve işletmenin yıllık iş programının bir özeti olan hedeflerin gerçekleştirilme oranının açıklandığı bir kalite hedefleri el kitabı hazırlanmaktadır.
2. Yine altı aylık periyotlarla yapılan yönetimin gözden geçirilmesi toplantısında o dönemde kalite ile ilgili olarak yapılan tüm faaliyetler ve iç kalite tetkikleri gözden geçirilmekte tesbit edilen problemlere sorunlar aranmakta ve yeni öneriler değerlendirilmektedir. Kalite yönetimi, işletmenin kalite politikasını ve hedeflerini belirler. Kalite Güvencesi Organizasyonuyla iş bölümü yaparak koordinasyonu sağlar. Bu toplantıda, Kalite Güvencesi Organizasyonunda bulunan yetkililerce bir önceki toplantıda alınan kararların uygulama durumları, dönem içerisinde TSE tarafından yapılan Belge yenileme veya Gözetim tetkiki sonuçları, KGS Başmühendisliğinin hazırladığı Kuruluş içi kalite tetkik sonuçlarına ilişkin raporlar, istatistik tekniklere ait uygulamalar ve işletmede kalite sistemi kapsamında bulunan diğer konular gözden geçirilir ve değerlendirilir.
3. Her dokuz ayda bir TSE İstanbul Kalite Müdürlüğünden gelen tetkikçiler tarafından işletme toplam kalite yönetim faaliyetleri denetlenmektedir.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
5.1 Sonuçlar
Kalite kavramının işletmecilik konusunda müşteri tatminine eşit anlamda kullanımı oldukça yeni bir kavramdır. Mükemmellikle eş anlamda düşünülen bu anlayış endüstrinin en önemli alanlarından birisi olan madencilik sektöründe ülkemizde 1993 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Bu kapsamda uygulamalar olumlu sonuçlar vermeye başlamış ve yıllardır süregelen pek çok sorun bu kapsamlı sistematik uygulamalar içinde ortaya çıkarılma ve çözülmeye başlanmıştır. Buna göre aşağıda sıralanan iyileşmeler tüm işletmelerde ve özellikle ETİ Bor A.Ş. Emet Bor İşletmesinde gözlemlenmeye başlanmıştır. Buna göre;
* Sürekli gelişmeye temel olacak bir sistem oluşmuş, kişiye bağımlılık ortadan kalkarak sistemin sürekli olarak kontrol edilmesini sağlayan bir denetim mekanizması meydana gelmiştir.
* Böylece problem/uygunsuzluklara sistematik bir yaklaşım bir düzen ve düşünce gelişerek sistematik olmayan tüm çalışanlar ve yöneticiler buna alışmaya başlamış ve sistematik çalışma gelişmiştir.
* Önleyici faaliyetler ve işlerin ilk defada doğru yapılması için çalışıldığından ve iyileştirme çalışmalarının başlangıç noktası olabilecek bir temel oluştuğundan içeride daha düzenli bir çalışma ve kontrol bağlantısı kurulmuştur.
* Bütün alanlarda karlılık ve verimlilik artmaya başlamış, maliyetlerde azalmalar olmuştur. Ayrıca, standartların oturtulması ve testlerin geliştirilmesi sağlanmıştır.
* Daha bilinçli bir iş akışı sağlanmış veri toplama sistemi gelişmiş üretim düzenleri iyileşmiştir. Böylece işletme etkinlikleri daha disiplinli ve daha organize bir yapıya kavuşmuştur.
* Tüm süreçlerde kalite güvencesi sağlanmış, kalite bilinci yükselmiş ve bunun için işletme genelinde tüm çalışanların katkısı sağlanmıştır. Toplam kalite bilinci işletme içerisinde yerleşmiştir. Böylece kalitenin tüm çalışanların öz sorumluluğu olduğu bilinci yerleşmeye başlamıştır. Bunlara bağlı olarak kalite sürekliliği ve kalite sisteminin etkinleşmesi sağlanmış ve ürün kalitesi yükselmeye başlamıştır.
* Kalite sisteminin iyileştirilmesi sonucu müşteri memnuniyeti artmaya başlamış ve potansiyel müşterilere güven verilmiştir. Ayrıca müşteri şikayetleri minimum düzeye indirilmiştir.
* Personelin sisteme katkısı artmış, çalışanların işiyle gurur duyması, işini sevmesi, işyerinde mutlu olması sağlanmıştır. çalışanlar bilinçlenmiş ve kendilerini sorgulama niteliği güçlenmiştir.
* Sistemin dökümante edilmesi sağlandığından uygulamalarında dökümante edilmesi sağlanmıştır. Sistematik dökümantasyon sayesinde iletişimin kolaylaşması sağlanmış ve böylece düzeltici ve önleyici faaliyetler sayesinde de hataların önlenmesi mümkün olabilmiştir. Ayrıca kayıtlar daha düzenli tutulmaya başlamıştır.
* Sistem gereği girişilen geniş eğitim seferberliği konulara bakışta yenilikler getirmeye başlamıştır. Bu yönde sistem iyileştirme çalışmaları ve 'hedeflerle yönetim anlayışı' yerleşmeye başlamıştır.
* Yarı ürün ve nihai ürün üretimi takip sistemi geliştirilmiş ve böylelikle tüm yönetim ve üretim proseslerinin geliştirilebilir ve izlenebilir olması sağlanmıştır. Böylelikle tüm proseslerin daha sıkı kontrol altında yürümesi temin edilmiştir. Ayrıca kuruluş içi ilişkilerde belirsizlikler ortadan kalkmaya başlamıştır. Bunlara bağlı olarak birçok kontrol noktalarında iyileştirmeler yapma imkanı doğmuştur.
* Herkesin benzer seviyede anlayışı sağlanmaya başlanmış ve böylelikle sorunların nedenlerinin belirlenmesi kolaylaşmıştır. Belirsizlikler ortadan kalkmaya başlamıştır. Bunlara bağlı olarak düzenli ve sürekli otokontrol gelişmeye başlamıştır.
* Kalite göstergeleri artık netleşmeye başladığından sonuçların değerlendirilmesi kolaylaşmıştır. Hurda oranları, telefler ve hatalar sürekli azalmaya başlamıştır. Servis kalitesi iyileşmiş ve kaliteli mal girişi sağlanmıştır.
* İşletme içinde iletişim ve kalite sistemi ağı gelişmeye başlamıştır. Pazar payında kısmen artış olmuştur. İadeler ve müşteri şikayetleri azalmaya başlamıştır. İşletmelerin imajı geliştirilmiş itibar ve referans kazanmıştır.
* Personelin motivasyonu artmış takım halinde sonuca ulaşma gücü pekişmiştir.
* Dokümantasyon sırasında sistemin daha rasyonel hale getirilmesi sağlanmış ve özürler kodlandırılmıştır. Yetki ve sorumluluklar tanımlanmıştır.
* Bilgiye ulaşmak kolaylaşmıştır. Kayıtlar ve izlenebilirliğin sağlanması ile geriye dönük bilgilere ulaşılabilmesi sağlanmıştır. Eğitim yaygın ve sürekli hale getirilerek katılımcılık sağlanmıştır. Böylece kişiye bağımlılık ortadan kalkmıştır.
* İstatistiksel analiz ve değerlendirmeler başlatılmıştır. Mevcut durumu sürekli gözden geçirme gereği anlaşılmıştır. Eğitimlerle görüş açısının genişlemesi sağlanmıştır. Yeni bir yönetim ve denetim mekanizması kurulmuş ve herkes rakamlarla konuşmaya başlamıştır.
* Doğru kararlar vermek kolaylaşmıştır. İşlem akışları düzene girer. Çalışanların yaptıkları iş ve ürüne güveni artmıştır. Ortak amacı paylaşma mutluluğu güçlenir.
* Çevrenin korunması bilinci artar.
* Birçok yeni sistemin devreye girmesi ile kalite güvencesinin arttırılması sağlanmıştır.
* Performans ölçme sistemi gelişmiştir. Hammaddeden müşteri tatminine kadar yazılı prosedürlerin etkin bir şekilde uygulanması sağlanmıştır.
5.2 Öneriler
Ülkemizin gelişim sürecinde kalitenin sağlanması yoluyla elde edilecek ekonomik büyüme süreci ve kazanılacak ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel yararlar gerçekten büyüktür. Özellikle madencilik endüstrimiz içinde yer alan kuruluşlar diğer sektörlere göre daha fazla zorluklarla mücadele ettikleri için bu konudaki çalışmalara diğerlerinden daha fazla ihtiyaç duymaktadırlar ve bu çalışmalara hız vererek Toplam Kalite Yönetimine ulaşmanın alt yapısını hazırlamak zorundadırlar.
Toplam Kalite Yönetimine ulaşmak için, TS-ISO 9000 kalite standartları serisi, kaliteye önem verildiğini ve ürün kalitesinin müşterilere kanıtlanabileceğini, etkin bir kalite sisteminin nasıl kurulabileceği konusunda bilgiler veren araçlardır. Uluslararası alanda kabul görmüş olan bu standartlar, beklenen kalite sistem modelini kolaylıkla ve verimlilikle uygulanmasını sağlamaktadır.
Kalite Güvence Sisteminin uygulanması için kalite geliştirme programlarının başlatılması gerekmektedir. Buna bağlı olarak madencilik kuruluşlarımız bu arada özelde ETİ Bor A.Ş. eğitime, kalite geliştirme sürecine, kalite sistemine, gerekli muayene-test olanaklarına ve donatım hizmetlerine yatırımda bulunmak durumundadırlar. Dünya ölçeğinde rekabetin giderek yoğunlaştığı günümüzde bu kuruluşlarımızın gelişmeye ayak uydurması, iç ve dış pazardaki varlığını sürdürebilmesi ve mevcut saygınlığını artırması için Kalite Sistemini kurması kaçınılmazdır.
KAYNAKLAR
1- Efil, İ., 1998. Toplam Kalite Yönetimi ve Toplam Kaliteye Ulaşmada Önemli Bir Araç, ISO 9000 Kalite Güvence Sistemi. Vipaş A.Ş., Bursa, 302 p.
2- Pakdemir, I., 1989, İşletmelerde Kalite Yönetimi, Beta Basım A.Ş., İstanbul.
3- Sanders, D., 1994. ISO 9000 nedir? niçin? nasıl?, Çeviren: Gönül Yenersoy, Rota Yayınları, İstanbul.
4- TSE, 1994. Kalite Güvencesi Yönetimi Eğitim Kitabı, Ankara.
5- TSE, 1994. Kalite Broşürü, Ankara.
|
|
||||
|
Adres: |
Tel: |
(312) - 425 41 60 |
E-Posta: |
|
| Faks: |
(312) - 418 93 43 |
|||
|
|
||||
|
TÜRKİYE ÜNİVERSİTELERİ |
||||
|
ÜNİVERSİTELERİN METALURJİ, SERAMİK VE MALZEME BÖLÜMLERİ |
||||
Web Tasarım
|
||||